IG Nobel kinh tế 2016 sẽ trao cho Việt Nam?

Giải Nobel kinh tế, tên chính thức là Giải thưởng của Ngân hàng Thụy Điển cho khoa học kinh tế để tưởng nhớ Nobel (tiếng Thụy Điển: Sveriges riksbanks pris i ekonomisk vetenskap till Alfred Nobels minne) là giải thưởng dành cho những nhân vật có đóng góp xuất sắc trong lĩnh vực kinh tế học.

Giải này được thừa nhận rộng rãi là giải thưởng danh giá nhất trong ngành khoa học này.

Dự đoán giải thưởng “ăn theo” là Ig Nobel 2016 sẽ được trao cho tập thể tác giả thuộc Hội đồng Lý luận Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam.

HỌC THUYẾT KINH TẾ CỦA ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM

Báo chí đưa tin, tại Hà Nội, Hội đồng Lý luận TƯ ĐCSVN phối hợp với Viện Hàn lâm Khoa học xã hội VN tổ chức tọa đàm “Nhận thức về kinh tế thị trường định hướng XHCN”, nhằm góp phần phục vụ hoàn thiện Báo cáo tổng kết một số vấn đề lý luận - thực tiễn qua 30 năm đổi mới và dự thảo Báo cáo chính trị của TƯ tại Đại hội Đảng 12.

Báo cáo đề dẫn tọa đàm do GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận TƯ, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nêu rõ trong quá trình đổi mới, Đảng ngày càng nhận thức rõ, sát thực tế hơn khái niệm tổng quát về kinh tế thị trường định hướng XHCN.

Thực tiễn 30 năm đổi mới đã chứng minh đầy sức thuyết phục về việc sử dụng kinh tế thị trường làm phương tiện để xây dựng CNXH.

Trong quá trình nghiên cứu tổng kết thực tiễn, kế thừa và tiếp thu những thành quả lý luận của các Đại hội Đảng qua sáu kỳ đại hội, dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội 12 đã nêu ra định nghĩa mới về khái niệm kinh tế thị trường định hướng XHCN.

Đó là: Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam là nền kinh tế vận hành đầy đủ, đồng bộ theo các quy luật của kinh tế thị trường, đồng thời bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa phù hợp với từng giai đoạn phát triển của đất nước.

Đó là nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế; có sự quản lý của Nhà nước pháp quyền XHCN, do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, nhằm mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Nền kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam có quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất; có nhiều hình thức sở hữu, nhiều thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo, kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế; các chủ thể thuộc các thành phần kinh tế bình đẳng, hợp tác và cạnh tranh theo pháp luật; thị trường đóng vai trò chủ yếu trong huy động và phân bổ có hiệu quả các nguồn lực phát triển, là động lực chủ yếu để giải phóng sức sản xuất; các nguồn lực nhà nước được phân bổ theo chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phù hợp với cơ chế thị trường.

Nhà nước đóng vai trò định hướng, xây dựng và hoàn thiện thể chế kinh tế, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng, minh bạch và lành mạnh; sử dụng các nguồn lực của Nhà nước và công cụ, chính sách để định hướng và điều tiết nền kinh tế, thúc đẩy sản xuất kinh doanh và bảo vệ môi trường; thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội trong từng bước, từng chính sách phát triển. Phát huy vai trò làm chủ của nhân dân trong phát triển kinh tế - xã hội.

Trên cơ sở thống nhất nhận thức về nền kinh tế thị trường định hướng XHCN Việt Nam theo tinh thần nêu trên, dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội 12 đã tiếp tục cụ thể hóa, nêu ra phương hướng mục tiêu và nhiệm vụ phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN trong giai đoạn 5-10 năm tới.

Cụ thể, “Đến năm 2020, phấn đấu cơ bản hoàn thiện đồng bộ hệ thống thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN theo các tiêu chuẩn phổ biến của nền kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế; bảo đảm tính đồng bộ giữa thể chế kinh tế và thể chế chính trị, giữa Nhà nước và thị trường; bảo đảm sự hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế, với phát triển văn hóa, phát triển con người, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm an sinh xã hội, bảo vệ môi trường, phát triển xã hội bền vững; chủ động, tích cực hội nhập kinh tế quốc tế gắn với xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ; bảo đảm tính công khai, minh bạch, tính dự báo được trong xây dựng và thực thi thể chế kinh tế, tạo điều kiện ổn định, thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội”.

VIỆT NAM LÀ NƯỚC DUY NHẤT CÓ NỀN KINH TẾ “ĐỊNH HƯỚNG”

Trên thế giới đã và đang tồn tại ba mô hình của trật tự kinh tế, đó là: kinh tế thị trường tự do (điển hình là nước Mỹ); kinh tế thị trường xã hội (điển hình là nước Đức) và kinh tế kế hoạch và chỉ huy (có lẽ điển hình là Bắc Triều Tiên và Cuba).

Vậy, phải chăng Việt Nam đã và đang sáng tạo ra một “con đường thứ tư”: kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa?.

Thông lệ của thế giới lấy hai khía cạnh để xem xét, đó là mục tiêu của Nhà nước thông qua phát triển nền kinh tế và mối quan hệ của nó với thị trường. Như vậy, khi khẳng định “định hướng xã hội chủ nghĩa” phải chăng Đảng Cộng sản Việt Nam nhấn mạnh yếu tố mục tiêu, tức bảo đảm sự công bình tương đối về xã hội và chế độ an sinh xã hội phổ cập đối với người dân?

Điều này giống với mục tiêu của nền kinh tế thị trường xã hội của nước Đức, và khác với nền kinh tế thị trường tự do của nước Mỹ khi Nhà nước không quản lý tập trung quỹ bảo hiểm xã hội và có tới trên 40 triệu người dân không có bảo hiểm y tế.

“Có nghĩa rằng, nếu cam kết theo đuổi mục tiêu này, Nhà nước phải đồng thời xác định trách nhiệm thực hiện được hai mục tiêu xã hội nói trên, đồng thời khẳng định trong Hiến pháp nguyên tắc nhà nước phải thực hiện phổ cập chế độ an sinh xã hội. Điều này có là thực tế trong những năm qua và khả thi trong những năm sắp tới không?

Tôi e rằng không! Thậm chí, thực tiễn vừa qua đang đi ngược lại, ví dụ như việc tăng phí bệnh viện và phí học đường đang trở thành gánh nặng cho người nghèo chẳng hạn”, luật sư Nguyễn Tiến Lập nói.

Hậu quả của việc không xác định mô hình kinh tế và duy trì các mối quan hệ không rõ ràng giữa Nhà nước và thị trường, sẽ tạo nên tình thế “không biết đằng nào mà lần” cho các doanh nghiệp, đồng thời biến họ thành các chủ thể phụ thuộc ngày càng lớn hơn vào Nhà nước.

“Câu hỏi tại sao sau hơn ba mươi năm chuyển sang kinh tế thị trường mà cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam vẫn èo uột như vậy và chủ yếu lấy cơ chế xin-cho làm tôn chỉ hành động, không tăng được năng lực cạnh tranh... phải chăng đã tìm được câu trả lời từ chính sự mập mờ của khái niệm “kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” này?”, luật sư Lập đặt vấn đề.    

ĐẢNG ĐỪNG… “TỰ SƯỚNG” NỮA

Trao đổi với báo chí vào cuối năm 2013, có một câu hỏi mà gần 30 năm qua Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh vẫn chưa có câu trả lời, đó là thế nào là thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN?

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh kể ông được mời đến nói chuyện về các vấn đề kinh tế ở Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Thính giả là các lãnh đạo của hầu hết các tỉnh, thành phố. Kết thúc buổi nói chuyện, nhiều người hỏi bộ trưởng, thế nào là thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Ông đáp: “Chúng ta cứ nghiên cứu mô hình đó, mà mãi có tìm ra đâu. Làm gì có cái thứ đó mà đi tìm”. Gần ba mươi năm trước, khi còn là bí thư chi bộ kiêm lớp trưởng của một lớp lý luận cao cấp học tại học viện, ông Vinh cũng đã hỏi câu hỏi đó với các thầy giáo là các nhà lý luận, nhưng không được trả lời. Nay, câu hỏi đó vẫn làm băn khoăn những thế hệ sau ông.

Nguyễn Gia Định