Học giả Trung Quốc tuyên bố: Trung Quốc đã đóng góp đáng kể vào chiến thắng trong cuộc chiến tại Việt Nam

Hai Đảng cộng sản Việt - Trung: môi với răng?

Theo một tài liệu của Đài Á Châu Tự Do, thì trong số các tài liệu đã được giải mật, một tài liệu được lưu trữ ở Trung tâm Wilson cho thấy, trong cuộc họp với Mao Trạch Đông hồi năm 1970, ông Lê Duẩn đã cho ông Mao Trạch Đông biết, Việt Nam đang trường kỳ kháng chiến chống Mỹ là vì Trung Quốc.

Ông Lê Duẩn đã nói, nguyên văn như sau: “Tại sao chúng tôi giữ lập trường bền bỉ chiến đấu cho một cuộc chiến kéo dài, đặc biệt trường kỳ kháng chiến ở miền Nam? Tại sao chúng tôi dám trường kỳ kháng chiến? Chủ yếu là vì chúng tôi phụ thuộc vào công việc của Mao Chủ tịch… Chúng tôi có thể tiếp tục chiến đấu, đó là vì Mao Chủ tịch đã nói rằng 700 triệu người Trung Quốc đang ủng hộ nhân dân Việt Nam một cách vững chắc”.

Ở một tài liệu khác, cuốn “Sự thật về quan hệ Việt Nam - Trung Quốc trong 30 năm qua” – do Nhà xuất bản Sự Thật của Đảng Cộng sản Việt Nam phát hành – tại trang 53, có đăng nguyên văn nội dung lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam trả lời ông Đặng Tiểu Bình hồi năm 1966, như sau: “Sự nhiệt tình của một nước XHCN, với một nước XHCN khác là xuất phát từ tinh thần quốc tế vô sản. Chúng tôi không bao giờ nghĩ nhiệt tâm là có hại. Nếu các đồng chí nhiệt tâm giúp đỡ thì chúng tôi có thể đỡ hy sinh 2-3 triệu người... Miền Nam chúng tôi sẽ chống Mỹ đến cùng và chúng tôi vẫn giữ vững tinh thần quốc tế vô sản”.

“Mao đã đồng ý giúp đỡ rất hồ hởi vì ông đang có tham vọng truyền bá công thức cách mạng của mình cho các nước láng giềng ở châu Á. Ông muốn chứng minh rằng công thức "chiến tranh nhân dân" của mình sẽ được áp dụng trong phong trào Cộng sản ở khắp châu Á”. (Mao was eager to oblige because he had the ambition of spreading his formula for making revolution to neighboring countries in Asia. He wanted to demonstrate that his formula for a "people's war" would apply within the pan-Asian Communist movement).

“China Contributed Substantially to Vietnam War Victory, Claims Scholar” qua bản dịch của Trương Hùng, sẽ góp phần làm rõ hơn câu chuyện “Ta đánh Mỹ là đánh cả cho Liên Xô, đánh cho Trung Quốc, cho các nước xã hội chủ nghĩa và cho cả nhân loại, đánh cho cả bọn xét lại đang đâm vào lưng ta”.

Xin được giới thiệu đến quý bạn đọc SGB.

***

Trong nhiều thập kỷ qua, chiến tranh Việt Nam là chủ đề được săm soi nhiều nhất tại Hoa Kỳ. Phim tài liệu, hồi ký của các cựu binh, đài tưởng niệm chiến tranh Việt Nam đầy xúc động do Maya Lin thiết kế - tất cả đều gây ra các cuộc tranh luận về ý nghĩa của cuộc chiến đầy tranh cãi này.

Tuy nhiên, người Mỹ rất ít khi xem xét cuộc chiến này dưới quan điểm nào khác hơn là quan điểm của chính họ. Vậy quan điểm của châu Âu về cuộc chiến này là gì? Và hai cường quốc Cộng sản lớn là Nga và Trung Quốc đã tham chiến đến mức độ nào?

Gần đây, nhà sử học Qiang Zhai (Khương Trại) có đến thăm Trung tâm Woodrow Wilson để trình bày về cuốn sách mới của ông với tựa đề là “Trung Quốc và các cuộc chiến tranh tại Việt Nam, giai đoạn 1950-1975”. Zhai đã viết nhiều về Trung Quốc và sự tham gia của nước này trong Chiến tranh lạnh. Tác phẩm mới nhất của ông cung cấp những thông tin mới về vai trò của Trung Quốc tại Việt Nam dựa trên những tài liệu đã được chính phủ Trung Quốc công bố trong thời gian gần đây.

Tim Dilorio, phóng viên thực tập tại trang mạng của Wilson Center đã có cuộc phỏng vấn sau đây với ông Zhai trong chuyến thăm của ông đến Trung tâm.

+ DiIorio: Với tư cách là một học giả Trung Quốc, điều gì đã khiến ông đã quan tâm đến chủ đề chiến tranh Việt Nam?

- Zhai: Tôi đã quan tâm đến chủ đề này trong một thời gian dài. Bất cứ cuốn sách nào viết về chiến tranh Việt Nam mà tôi đã đọc đều nói về cuộc chiến này chủ yếu theo quan điểm của Mỹ, và rút ra những bài học về sai lầm của Mỹ. Các học giả Mỹ có suy đoán về vai trò của Trung Quốc, nhưng một phần do thiếu các tư liệu về phía Trung Quốc, họ đã không hình dung được về mức độ tham gia của nước này trong cuộc chiến.

Người Việt Nam cũng không nói về vai trò của Trung Quốc vì họ muốn có được niềm tự hào dân tộc. Họ thích nghĩ rằng họ đã tự mình dành chiến thắng trong cuộc chiến ấy mà không cần có sự giúp đỡ từ phía Trung Quốc.

Cuốn sách của tôi là cuốn sách đầu tiên viết bằng tiếng Anh có đưa ra cái nhìn về chiến tranh Việt Nam từ phía Trung Quốc. Chính phủ Trung Quốc vừa công bố một số tài liệu về vai trò của Trung Quốc trong cuộc chiến. Điều này đã cho tôi một cơ hội để điền vào các khoảng trống kiến thức.

Các học giả Trung Quốc cũng đã viết một số sách về lịch sử quân sự liên quan đến chiến tranh Việt Nam, nhưng cuốn sách của tôi là nỗ lực đầu tiên nhằm cung cấp những  thông tin như vậy đến các độc giả phương Tây.

Hiện nay các học giả Mỹ và độc giả nói chung ngày càng quan tâm đến những gì đã xảy ra trên cái gọi là "phía bên kia" trong chiến tranh Việt Nam. Trung Quốc đã nghĩ gì? Chỉ khi có đầy đủ kiến thức về phía bên kia thì mới có thể đánh giá đúng chính sách của Mỹ mà thôi.

+ DiIorio: Ông vừa nói rằng ông đã xem xét các tư liệu từ kho lưu trữ vừa được công bố của Trung Quốc cũng như một số các tư liệu khác. Các tư liệu này đã cung cấp thêm những hiểu biết mới như thế nào -- nói cách khác, cuốn sách của ông đã giúp thay đổi nhận thức về mối quan hệ Trung -Việt trong Chiến tranh lạnh ra sao?

- Zhai: Trước hết, cuốn sách đã làm sáng tỏ các mối quan hệ thực sự giữa hai đảng cộng sản Trung Quốc và Việt Nam. Nghiên cứu của tôi cho thấy mối quan hệ của hai bên rất gần gũi.

Cuốn sách bắt đầu với các sự kiện của những năm cuối thập niên 1940, khi những người Cộng sản Việt Nam đang tiến hành chiến tranh chống Pháp. Đảng Cộng sản Trung Quốc lên nắm quyền vào năm 1949, lúc ấy Hồ Chí Minh đã đến Trung Quốc yêu cầu được giúp đỡ trong cuộc chiến chống lại người Pháp.

Mao đã đồng ý giúp đỡ rất hồ hởi vì ông đang có tham vọng truyền bá công thức cách mạng của mình cho các nước láng giềng ở châu Á. Ông muốn chứng minh rằng công thức “chiến tranh nhân dân” của mình sẽ được áp dụng trong phong trào Cộng sản ở khắp châu Á.

China Contributed Substantially to Vietnam War Victory, Claims Scholar

For the past several decades, the Vietnam War has been the subject of intense scrutiny in the United States. Documentary films, best-selling books by veterans, Maya Lin's moving Vietnam Veterans Memorial -- all have spurred the debate over how to interpret this controversial war. Seldom, however, have people in the United States ever examined the war from anything other than their own standpoint. How did the Europeans view the war? And what was the extent of the involvement by the two major Communist powers, Russia and China?

Recently, historian Qiang Zhai visited the Woodrow Wilson Center to talk about his new book China and the Vietnam Wars, 1950-1975. Zhai has written extensively on China and its participation in the Cold War. His latest work gleans new insights on China's role in Vietnam from documents that were recently released by the Chinese government.

Web intern Tim DiIorio conducted the following interview with Zhai (below) during his visit to the Center.

DiIorio: As a Chinese scholar, how did you get interested in the topic of the Vietnam War?

ZHAI: I've been interested in the Vietnam War for a long time. Whenever I read existing books on the Vietnam War, they mostly talk about it from an American perspective, drawing lessons about American mistakes. American scholars speculate about the Chinese role, but partly because of a lack of Chinese documents, they have no idea about the extent of China's involvement.

As for the Vietnamese, they don't talk about the Chinese role because of their nationalist pride. They want to think that they won the war on their own, without any help from China.

My book is the first English-language volume to look at the Vietnam War from the Chinese perspective. The Chinese government recently released some materials about China's role in the war. This gave me an opportunity to fill in the knowledge gap. Chinese scholars have produced some military histories that cover the Vietnam War, but my book is the first attempt to make this kind of information accessible to Western readers.

Nowadays there's growing interest among American scholars and the reading public about what was happening on the so-called "other side" of the Vietnam War. What did the Chinese think? Only when you have a better knowledge of the other side can you evaluate American policy.

DiIorio: You said you examined newly released Chinese archival sources and other documents. What new insights did these documents yield -- how does your book change the perceptions of Chinese-Vietnamese relations during the Cold War?

ZHAI: First and foremost, the book sheds new light on the actual relationship between Chinese and Vietnamese Communists. My study revealed that their relationship was very close. The book begins with the events of the late 1940s, when the Vietnamese Communists were fighting the French. The Chinese Communists came to power in 1949, and Ho Chi Minh went to China asking for help with his war against the French. Mao was eager to oblige because he had the ambition of spreading his formula for making revolution to neighboring countries in Asia. He wanted to demonstrate that his formula for a "people's war" would apply within the pan-Asian Communist movement.

Trương Hùng dịch